DEX Education: Uniswap, Optimistic Rollups, và bối cảnh Layer-2 DEX

Ethereum gặp vấn đề về phí gas. Và mặc dù điều này có thể ít gây ảnh hưởng tới những "cá voi" ETH lớn nhất, nhưng đối với những người dùng DeFi hàng ngày và đối với những người dùng mới tiếp cận crypto, điều này bắt đầu trở nên khó chịu. Do vậy, đã có nhiều dự đoán xung quanh việc triển khai và các giải pháp mở rộng quy mô Layer-2. Optimistic Ethereum (OΞ), được hậu thuẫn bởi a16z, đã ra mắt vào tháng 1 năm 2021. Arbitrum, từ Offchain Labs, ra mắt flagship-chain Arbitrum One trong bản beta trên Mainnet vào tháng Năm. Sàn giao dịch phi tập trung (DEX) đã đổ xô vào ở các mức khác nhau trên cả 2 nền tảng, bao gồm Uniswap – nền tảng lớn nhất trên Ethereum Mainnet. Với một vài tháng hoạt động, chúng ta hiện có thể đánh giá mức độ áp dụng tương đối của nó trên L2 và DEX.

1. On A Roll

Nhìn vào sàn DEX lớn nhất ở L2 ta thấy một số cái tên quen thuộc với người dùng Mainnet và tổng giá trị bị khóa (TVL) trong các hợp đồng thông minh trên cả hai nền tảng đã tăng kể từ khi ra mắt. DEX trên Arbitrum đã được hưởng nhiều động lực – có 12 sàn giao dịch hiện có trên L2, với 7 trong số đó đã vượt $50M TVL (Curve và SushiSwap dẫn đầu). Chỉ có 3 DEX trên  tại thời điểm viết bài, cùng với Uniswap trở thành sàn lớn nhất trên network.

Cần lưu ý rằng bối cảnh khác với vẻ bề ngoài của spot market, nơi giao thức Synthetix có TVL cao nhất trong số các giao thức trên OΞ tính theo biên độ nào đó (khoảng $250M), đã triển khai phiên bản beta của nó sớm với sự ra mắt của Optimism trong tháng 1 năm 2021. Cùng với sự phát triển của giao thức quyền chọn Lyra (khoảng $30M), hệ sinh thái phái sinh trên OΞ dường như đã thu được nhiều tính thanh khoản hơn so với các sàn spot exchange thời điểm hiện tại.

So sánh volume trên Uniswap và SushiSwap, dữ liệu cũng chỉ ra Arbitrum được áp dụng nhiều hơn trong những tháng gần đây. Mặc dù TVL cao hơn của Sushi trên Arbitrum, Uniswap V3 đã có volume cao hơn trên L2, một phần do hiệu quả sử dụng vốn lớn hơn của Uniswap. Ngoài ra, khi so sánh volume Uniswap trên cả 2 nền tảng, volume giao dịch trên OΞ ít biến động hơn – trong khi Uniswap trên Optimism nhận được ít sự gia tăng trong hoạt động hàng ngày vào khoảng giữa tháng 9 - cuối tháng 10, volume đã ổn định hơn.

Nhìn vào số lượng giao dịch nhận thấy một bức tranh khác về dữ liệu volume và TVL, với Uniswap trên Optimism có số lượng cao hơn trong vài tháng gần đây – dollar volume trên Arbitrum cao hơn được thúc đẩy bởi một vài giao dịch có quy mô lớn.

2. DEX on Fire

So sánh với thị phần về volume của Uniswap làm nổi bật mức độ cạnh tranh mà DEX đã chứng kiến trên Arbitrum – thị phần trên L2 thấp hơn thị phần trên Mainnet. Mặc dù Uniswap vẫn có volume lớn trên Arbitrum trong giai đoạn đo lường này, SushiSwap đã là một đối thủ cạnh tranh lớn hơn trên L2 so với trên Mainnet. Tỷ lệ thống trị của nó trên OΞ có thể thông qua việc áp dụng mạng sớm và điều này có thể sẽ bị loại bỏ khi nhiều DEX chuyển sang Optimism.

Ngoài ra còn có sự khác biệt đáng chú ý về hiệu quả sử dụng vốn của DEX trên các L2 – on Mainnet, Uniswap V3 hỗ trợ volume lớn hơn đáng kể với TVL ít hơn SushiSwap và Curve. Uniswap trên Arbitrum đã tăng 50% hiệu quả so với L1, mặc dù Uniswap OΞ hiện chuyển TVL của mình với tỷ lệ thấp hơn trên Mainnet.

Khi chia nhỏ hiệu quả sử dụng vốn của Uniswap V3 trên network, mức độ cao hơn đáng kể trên L2 do số lượng pool thấp hơn Mainnet. Hơn 80% doanh thu trên Arbitrum là từ pool ETH/USDC (0.05%), có 30% TVL của DEX trên network có doanh thu (volume/TVL) liên tục trên 150%. Pool hiệu quả nhất của Uniswap OΞ là ETH/USDT (0.05%), tuy nhiên chỉ ~5% của DEX's TVL trên Optimism nằm trong pool. Pool Uniswap lớn nhất trên Mainnet có doanh thu cao hơn nhưng lại chiếm tỷ lệ thấp hơn trong tổng thể TVL, vì tính thanh khoản đa dạng hơn trên nhiều pool hơn so với L2. Năm pool lớn nhất chỉ chiếm 32% tổng TVL trên Mainnet, so với 85% và 80% trên Optimism và Arbitrum tương ứng.

Một nguyên nhân dẫn đến sự khác biệt về TVL giữa các L2 có thể là do thiếu các dự án hiện được đưa vào OΞ. Mặc dù là sàn DEX truyền thống lớn nhất trên network, Uniswap có 9 token với thanh khoản sẵn có trên OΞ – đây là một nửa số mà họ có trên Arbitrum và một phần tư số có thể giao dịch được trên Arbitrum thông qua SushiSwap. Mặc dù luôn có sự khác biệt về tiêu chuẩn niêm yết giữa hai sàn DEX trên Mainnet, với Sushi luôn có sẵn số lượng token khả dụng lớn hơn (khoảng 330 so với 250), Uniswap trên OΞ vẫn chưa đạt được số lượng lớn token quan trọng được niêm yết để thu hút số lượng người dùng tự nhiên như trên Arbitrum. Nhiều dự án triển khai trên Optimism sẽ tạo điều kiện thuận lợi cho việc này.

Như dự kiến, Uniswap OΞ hiện chỉ có các token lớn nhất khả dụng – vốn hóa trung bình của các token được giao dịch trên OΞ vẫn xấp xỉ $10.5 tỷ. Đây là con số cao hơn cả Uniswap và SushiSwap trên Arbitrum (khoảng $840 triệu/ và khoảng $610 triệu) và lớn hơn đáng kể so với vốn hóa thị trường trung bình của cá token được giao dịch trên cả hai DEX trên Mainnet (khoảng $230 triệu/ và khoảng $60 triệu).

3. Kiss, Marry, Kill

Dù có những hiệu ứng mạng tiềm năng để trao đổi triển khai trên Mainnet và cả L2, Uniswap là một trong số ít các DEX lớn hơn có trên cả hai lần optimistic rollup^[1]. Mặc dù TVL của Uniswap có khởi đầu nhanh hơn trên OΞ do L2 ra mắt sớm hơn, tỷ lệ của nó trên cả hai đã ổn định ở mức khoảng 60/40 nghiêng về Arbitrum (TVL cho HOP trên hai nền tảng cho thấy một bức tranh đáng kể tương tự).

Khi so sánh giá trị USD trên mỗi giao dịch của Uniswap trên network, chúng tôi nhận thấy bằng chứng rằng L2 đã cho phép những người chơi nhỏ hơn tương tác với Uniswap. Giao dịch trên Uniswap OΞ nhỏ hơn, với quy mô giao dịch trung bình khoảng $20 so với $200 trên Mainnet. Sau chu kỳ đẩy mạnh sản lượng ban đầu, quy mô giao dịch trên Arbitrum thấp hơn Mainnet nhưng trung bình ngày cao hơn đáng kể so với trên Optimism ở mức $160. Thời gian sẽ cho ta biết liệu các L2 có hội tụ hay đây chỉ là dấu hiệu của người dùng khác nhau giữa hai giải pháp mở rộng.

So sánh top 10 pool Uniswap hàng đầu có sẵn trên cả hai L2, có sự khác biệt về độ ổn định của TVL. Khi tập trung vào ngày thanh khoản rút khỏi pool, các LP Arbitrum chứng kiến tỷ lệ phần trăm TVL trung bình giảm cao nhất. Trong nhiều trường hợp, mức sụt giảm trung bình một ngày trên Arbitrum là hơn 10% TVL rút khỏi pool, so với Optimism nơi phần lớn các nhóm tương tự có trung bình ít hơn 5% thoái vốn những ngày TVL giảm. Trong 3 pool, số liệu này thậm chí còn thấp hơn trên Mainnet, cho thấy market maker hoạt động nhiều hơn trong thời điểm này.

Khi đánh giá volume và TVL theo loại Token, Uniswap trên OΞ có tỷ lệ Stablecoin cao hơn (hơn 50% trên cả hai chỉ số), trong khi trên Arbitrum, ETH phổ biến nhất (50% volume và 40% TVL). Những token khác, (ngoài ETH và Stablecoin) đã chứng kiến mức độ phổ biến tương tự trên cả hai L2 (khoảng 7% volume và khoảng 25% TVL), trong khi Mainnet có hoạt động cao hơn nhiều trong các danh mục này (20% volume, 35% TVL).

Đặc điểm nổi bật của Uniswap V3 là tính thanh khoản tập trung – khả năng phân bổ cung cấp thanh khoản trong phạm vi trên đường giá, với sự linh hoạt bổ sung cho các nhà cung cấp thanh khoản để lựa chọn giữa các mức phí. Ở mức phí cao hơn, tính thanh khoản có thể ít được sử dụng hơn, nhưng tiềm năng lợi nhuận cao hơn. So sánh TVL trên các mức phí của pool Uniswap, Uniswap trên Arbitrum có tỷ lệ TVL lớn hơn đáng kể ở các mức phí cao hơn (0.3% và 1%) so với trên mạng chính Ethereum hoặc Optimism. Mức phí cao hơn thường dành cho các cặp token có tỷ lệ giá kém ổn định hơn, cho thấy có nhiều thị trường hơn trong các pool trên Arbitrum, như là ETH/GMX (1%) trong đó 33% TVL của Uniswap trên network đã được phân bổ.

Lợi ích tức thời của L2 là phí giao dịch giảm và các giao dịch lấy mẫu từ các nhóm Uniswap cho thấy rằng phí gas trên Optimism thấp hơn đáng kể so với trên Ethereum Mainnet. Phân tích các giao dịch từ một trong những pool lớn nhất trên Uniswap OΞ (DAI/ETH), phí gas trung bình để chuyển đổi khoảng 3-4% chi phí của chúng trong nhóm Uniswap tương đương trên Ethereum Layer-1. Các mô hình ngày về chi phí giao dịch của pool cũng tương tự trên L2 như trên Mainnet, với phí giao dịch thấp hơn vào các giờ sáng so với giờ chiều (UTC).

4. Outages

Công nghệ Rollup vẫn còn tương đối mới và việc triển khai không bị ảnh hưởng bởi sự gia tăng hoạt động, với việc Arbitrum One trải qua khoảng thời gian ngưng hoạt động trong 45 phút vào ngày 14 tháng 9 năm 2021 do bug khi nhận được một loạt giao dịch lớn. OΞ cũng đã trải qua thời gian ngừng hoạt động tạm thời, với các giao dịch L2 đã tạm dừng vào ngày 19 tháng 11 năm 2021 trong hơn 1 tiếng. Không có quỹ nào gặp rủi ro trong giai đoạn này nhưng giao dịch mới không khả dụng trong thời gian này.

Mặc dù những điều này không ảnh hưởng đáng kể đến volume hoặc nhu cầu cung cấp thanh khoản trên L2, nhưng nó như lời nhắc về những cải tiến vẫn đang được thực hiện và đa dạng hóa lợi ích cho người dùng trong việc phân tán rủi ro qua các giải pháp mở rộng khác nhau.

5. Lộ trình

Điểm khác biệt chính giữa side chain và giải pháp Layer 2 thực thụ, là L2 dựa vào main chain để bảo mật. Cả Optimism và Arbitrum đều được hưởng lợi từ bảo mật của Ethereum cũng như tương thích với EVM, một điểm hấp dẫn đối với các developer khi chuyển các dự án của họ sang các L1 khác. Update lớn nhất của OΞ dự kiến ngày 11 tháng 11 năm 2021, nhằm mở rộng khả năng tương thích EVM của rollup tiến tới sự cân bằng EVM. Ý nghĩa thực tế chính là các dự án Ethereum Mainnet có thể triển khai trên Optimistic Ethereum mà không cần sửa đổi code của chúng, trong khi khả năng tương thích EVM thường vẫn yêu cầu sửa đổi hoặc hoàn thiện lower-level code. Rollout thành công có thể cải thiện OΞ trong tương lai – mặc dù nó vẫn chưa được công bố trong dữ liệu cho đến nay. Trong khi TVL trên Uniswap Arbitrum tiếp tục tăng qua nửa cuối tháng 11, nó đã giảm trên OΞ sau khi hoàn thành update. Arbitrum volume kể từ ngày 11 tháng 11 đã khớp với cả tháng 10 ở mức $1,4 tỷ trên Optimism, Uniswap đã chứng kiến hơn $200M – khoảng một nửa volume của tháng 10. Tuy nhiên, với các dự án như Synthetix tăng gấp đôi cam kết của họ với OΞ, rõ ràng network sẽ tồn tại trong thời gian trung hạn.

Điều đáng chú ý về sức hấp dẫn của cả Optimism và Arbitrum là thiếu các chương trình khích lệ. Đặc biệt là trong thời gian khi nhiều hệ sinh thái cạnh tranh đã công bố các quỹ lớn, tích cực và các mối quan hệ đối tác. Một vài trong số đó khá thành công trong việc thu hút người dùng, thanh khoản, và các giao thức Defi blue-chip. Điều thúc đẩy các quỹ khuyến khích này là vấn đề mà mọi người đều lảng tránh – liên quan đến cả Optimism và Arbitrum – token gốc. Hiện tại, cả Optimism và Arbitrum đều chưa công bố bất kỳ kế hoạch nào về token. Giải pháp cho vấn đề này – thậm chí chỉ là tin đồn – đã thúc đẩy việc áp dụng thêm cả Optimism và Arbitrum.

Sự cạnh tranh nóng lên với các giải pháp mở rộng quy mô online (như zk rollup), sẽ rất thú vị khi so sánh sự thành công của phương pháp tiếp cận chậm và ổn định của Optimism với phương pháp trực tiếp và tích cực hơn.

6. Kết luận

Bối cảnh DEX trên L2 đã bắt đầu hình thành, với nhiều dự án lớn hơn về phương pháp tiếp cận các giải pháp mở rộng quy mô đã chọn của họ. Mặc dù tiên phong về optimistic rollup trên Ethereum và là lần đầu tiên xuất hiện trên thị trường, Optimism đã thấy sự thu hút ít hơn từ các DEX so với Arbitrum và có mức độ chấp nhận thấp hơn khi so sánh hoạt động trên Uniswap, trên cả hai L2. Việc triển khai chậm hơn, được liệt kê trong white-listed rollout của OΞ đã hạn chế sự phát triển của DEX trên rollup cho đến nay so với Arbitrum và các L1 khác. Khi nhiều vốn hơn đổ vào Optimism chúng ta sẽ thấy liệu Uniswap có thể duy trì sự thống trị của mình trên mạng hay không, hoặc liệu nó có thấy được sự cạnh tranh gia tăng mà nó có trên Arbitrum hay không.